جایگاه دموكراسی در ایران

دموكراسی چیست؟

برای دموكراسی در طی این نیم قرن گذشته معانی متعددی بیان شده است از جمله: حكومت مردم، حكومت نمایندگان مردم، حكومت حزب مردم، حكومت اكثریت، دیكتاتوری پرولتاریا، حداكثر مشاركت سیاسی، رقابت نخبگان بر سر كسب آرای مردم، نظام چند جزبی، كثرت گرایی سیاسی و اجتماعی، حقوق برابر شهروندی، آزادی های مدنی و سیاسی، جامعه ی آزاد، جامعه ی مدنی، اقتصاد بازار آزاد، هر چه در بریتانیا یا آمریكا انجام می دهند پایان تاریخ یا هر چیز زیبای دیگر.

در عین حال كه بسیاری از این تعاریف مشتركند و با یكدیگر همپوشی دارند بسیاری از آن نیز با یكدیگر ناسازگارند. رایج ترین این تقابل ها عبارتند از: دموكراسی به منزله‌ی مفهومی توصیفی یا مفهومی تجویزی؛ دموكراسی همچون رویه ای نهادی یا ایده آلی هنجاری؛ دموكراسی مستقیم در مقابل دموكراسی نمایندگی؛ دموكراسی نخبه گرا در مقابل دموكراسی مشاركتی؛ دموكراسی لیبرال در مقابل دموكراسی غیرلیبرال (پوپولیستی، ماركسیستی، رادیكال)؛ دموكراسی مشورتی در برابر دموكراسی توده ای؛ دموكراسی سیاسی در مقابل دموكراسی اجتماعی؛ دموكراسی به عنوان حقوق فردی یا خیرجمعی؛ دموكراسی به منزله ی تحقق برابری یا توافق در مورد تفاوت. تمامی این تعاریف بیانگر مجادله انگیز و بحث انگیز بودن دموكراسی است كه هیچ تعریف مشخصی كه اساساً در آن توافقی وجود داشته باشد، در درست نیست.

مفهوم دموكراسی به حكومت و مردم باز می گردد و حكومت باید به دست مردم و برای مردم باشد دموكراسی به طور كلی به عنوان یك ارزش اجتماعی و سازمان سیاسی ریشه در یونان باستان دارد و مبنای اولیه دموكراسی حكومت مستقیم توده مردم بوده است در اوخر قرن18 بعد از انقلاب آفریقا مسئله دموكراسی غیرمستقیم مطرح شد و با ظهور انقلاب فرانسه و تبلور مفهوم قدرت مردمی مسئله گسترش دموراسی بر سایر گروه ها مطرح شد به دنبال این مسائل متفكرانی مانند جان لاك و مونتسكیو مسئله محدود شدن قدرت دولت و تفكیك قوا را به هدف تقویت دموكراسی غیرمستقیم مطرح كردند لاك روسو با طرح دموكراسی مستقیم بر نقش توده مردم تأكید كرد در اواسط قرن نوزدهم مسئله دموكراسی توده ها خطر حاكمیت عوام را تجلی كرد با نهادینه شدن دموكراسی و سازمان های سیاسی آن اصول دموكراسی مقبولیت عام یافت در قرن 20 زنان در دایره دموكراسی قرار گرفتند. رابردال تحلیل می كند كه استقلال دموكراسی در دولت های جدید نهادهای سیاسی را توسعه بخشید و دموكراسی غیرمستقیم جدید از سایر نظام‌های سیاسی متمایز است.

او دموكراسی غیرمستقیم را مبتنی بر انتخابات آزاد و منصفانه و در برگیرنده، همه افراد همراه با آزادی بیان و دسترسی همگان به اطلاعات و استقلال جمعیت ها می داند. استقلال دموكراسی سیاسی را در جوامع مدرن عمده تر در سطحی پیشرفته از توسعه سرمایه داری اتفاق افتاد و گذار به دموكراسی همراه با نوسازی سرمایه داری به مثابه بخشی از پیشرفت و ترقی در نظر آمد. گسترش دموكراسی همچنین در قرن20 در جوامعی تمركز یافت كه تحت سلطه تولید سرمایه داری بودند اما روند گذار به دموكراسی در جهان كمونیستی محدودتر بود شكل شورایی شوروی سابق اگر چه نام خود را دموكراسی سوسیالیستی گذاشت اما با دموكراسی واقعاً فاصله داشت در نظام‌های كمونیستی در اروپای شرقی از یك طرف تشكل های مردمی راه برای دموكراسی باز كرد و از طرف دیگر رابطه میان دیكتاتوری سیاسی و نشانه های در حال رشد دموكراسی مدنی الگوی خاص خود را برای ایجاد اشكال توسعه سیاسی فراهم آورد. روند گذار به دموكراسی با روایت های مختلف بیان شده است. هانتینكتون سه موج دموكراسی در صحنه جهانی بیان می كند.

موج اول: از سال1320 تا پس از جنگ جهانی اول

موج دوم: از جنگ جهانی دوم تا سال1960

موج سوم: از سقوط دیكتاتوری در پرتغال و یونان تا 1980

رابرت دال نیز 3 دوره مختلف رشد سلطه چندگانه را مطرح كرد. اشمیتر چهار دوره را بیان كرد. تقویت نوعی تمایل جهانی برای گذار به دموكراسی در سال 1970 و1980 و فشارهای فزاینده برای تحقق یكپارچگی اقتصاد جهانی بر اساس سرمایه داری چارچوب مشخص را برای گذار به دموكراسی جوامع اروپایی شرقی فراهم كرد اما مشكلات استمرار گسترش دموكراسی در این جوامع متفاوت با جوامع سرمایه داری است، همچنین سلطه كمونیست بر دوره گذار به دموكراسی در اروپای شرقی اثر گذاشت.

فهرست مطالب

پیشگفتار                                                                                       

دموكراسی چیست؟                                                                        

الگوهای دموكراسی                                                                         

ابعاد نو و كهنه ی دموكراسی                                                             

انواع دموكراسی از دیدگاه سی. بی. مك فرسون                                             

دموكراسی غیرلیبرالی: نوع كمونیستی                                                        

دموكراسی غیرلیبرالی: نوع توسعه نیافته                                                     

موج جدید نظریه های گذار به دموكراسی                                               

زمینه های سیاسی و اجتماعی فروپاشی رژیم های غیردموكراتیك و گذرا آن ها به دموكراسی

تعارض دموكراسی و توسعه با توجه به ایران                                      

جنبش دموكراسی مردمی و تكالیف مبرم آن در ایران                                

موانع گذار به دموكراسی در ایران                                                          

نتیجه گیری                                                                                     

منابع و مآخذ